Kikki de Laat is een maker die enorm inspirerend te werk gaat. Toch was haar weg geen vanzelfsprekende keuze. Zoals zovelen hoorde ze die innerlijke stem die zei dat kunst niet genoeg was, dat een serieuze opleiding de juiste route moest zijn. Dus koos ze voor geneeskunde en biomedische wetenschappen. “Iets totaal anders, maar wel heel interessant,” vertelt ze. En toch bleef de vonk van theater branden. Foto: PaulinaFotografie

De ontdekking van De Trap

Tijdens een voorstelling ontmoette Kikki iemand die haar wees op De Trap, een parttime theateropleiding in Amsterdam. Dat moment bleek beslissend. “Ik merkte dat ik in dat carrière pad een creatieve uitlaatklep miste, maar gaf aan het gevoel te hebben dat ik de boot al had gemist om echt iets met theater te gaan doen. Toen vertelde hij me dat er zoiets bestond als De Trap. Dat je daar ook op ‘latere leeftijd’ nog kunt beginnen.”

Ze besloot auditie te doen en inmiddels zit ze in haar vierde jaar. “Het geeft zo’n extra push om er écht voor te gaan en om mensen te leren kennen. Het schrijven is bijvoorbeeld ook veel meer begonnen toen. Je leert mensen kennen, je wordt geïntroduceerd bij festivals en initiatieven, en zo gaat het balletje rollen. Hier kan ik mijn creativiteit echt laten stromen.”

De Trap gaf haar niet alleen een podium, maar ook zelfvertrouwen. “Ik deed in theater vooral veel fysiek werk: dans en beweging. Daar was ik zelfverzekerd in. Maar alles met stem en dialoog had ik eigenlijk nog nooit gedaan, terwijl ik wel van schrijven hield. Doordat het zo’n brede opleiding is, doe je dingen die niet per se in je straatje liggen. Daar word je zelfverzekerder van. Daardoor ben ik veel meer teksttheater gaan doen en nog meer gaan schrijven. Het heeft me ontzettend veel gebracht.”

Schrijven als uitlaatklep en verbinding

Schrijven werd voor Kikki een tweede hartslag naast het spelen. Wat begon als uitlaatklep voor persoonlijke verhalen, groeide uit tot een manier om taboes bespreekbaar te maken en anderen te raken. “In eerste instantie wilde ik gewoon mijn eigen verhalen kwijt. Ik struggle hiermee, dus ik zet mijn verhaal op het podium als uitlaatklep. Maar ik merkte dat mensen na afloop naar me toe kwamen en zeiden: ik heb ook zoiets meegemaakt. In het begin vond ik dat moeilijk. Ik dacht: oh, ik deel mijn trauma’s en nu moet ik ineens die van anderen aanhoren. Maar later realiseerde ik me: dit is juist heel mooi. Dat mensen hierdoor gaan praten over dingen waar ze normaal over zouden zwijgen. Dat iets donkers tot iets verbindends leidt.”

Kikki schrijft en maakt over zware thema’s, niet uit sensatie maar vanuit compassie. Ze noemt onderwerpen als depressie, suïcide, verlies van een kind en seksueel misbruik. “Ik vind het mooi om onderwerpen die normaal worden weggestopt juist een podium te geven. Om van de lelijke kanten van het leven toch iets moois te maken. En dan te merken dat dat verbindt en anderen raakt.”

Kunst in dialoog met anderen

Dat haar schrijven ook voor anderen betekenis kan hebben, ervoer ze sterk in haar samenwerking met kunstenaar Gé Langhout. Ze schreef gedichten bij zijn schilderijen. “Dat was de eerste keer dat ik gedichten voor iemand anders schreef. Ik had wel even die huivering: dan is het niet meer van mij, wat gaat er dan komen? Maar ik ben naar hem toe gegaan, heb zijn kunst bekeken en geluisterd naar zijn filosofie. Hij bleek één grote inspiratiebron. De gedichten vloeiden er vanzelf uit. En het fijne was dat hij er blij mee was en zich erin herkende. Dat gaf me opnieuw het zelfvertrouwen om te zeggen: ik schrijf, en ik kan dat ook in opdracht doen, voor anderen.”

Op het podium; licht en kwetsbaarheid

Wat gebeurt er zodra de lampen aangaan? Kikki lacht en zegt eerlijk: “Elke keer voordat ik het podium opga, denk ik: waarom doe ik dit? Wat doe ik mezelf aan? Dit is de laatste keer. En dan gaan die lampen aan en denk ik toch: ja, dit is waar ik het voor doe. Het is zo kwetsbaar en persoonlijk, maar daardoor ook het meest pure wat je kunt doen. Je lijf, je stem, je beweging; alles wat je geeft, ís gewoon jij.”

Thematieken; donker, maar helend

Kikki’s werk wordt vaak omschreven als donker, maar voor haar is het juist lichtgevend. Ze zoekt naar dat wat mensen normaal wegstoppen: schaamte, schuld, verdriet. “Ik zeg altijd: het liefst loop ik met een rotgevoel de zaal uit. Omdat ik dan geraakt ben.”

Zo maakte ze bijvoorbeeld een voorstelling over het verlies van een kind, gebaseerd op het verhaal van een vriendin. Met dans en beelden van opwaaiend stof herkenden mensen die hetzelfde hadden meegemaakt zich diep. “Dat is heel mooi. Dat taboes doorbroken worden en dat er iets verbindends ontstaat.”

Ook maatschappelijke thema’s raken haar. Feminisme en de positie van de vrouw keren regelmatig terug in haar werk. Zo maakte ze een voorstelling waarin ze honderd jaar vrouwenstrijd in geluid en beeld samenvatte, van stemrecht tot baas in eigen buik. Maar ze keek ook kritisch naar de huidige tijd: femicide, en de manier waarop vrouwen vandaag nog steeds in angst leven. “Het is 2025. We hebben zoveel ontwikkelingen doorgemaakt, maar ergens staan we ook stil. Vrienden die elkaar bellen als ze ’s avonds naar huis fietsen. Dat is toch bizar? Ook dat wil ik op een podium zetten en bespreekbaar maken.”

Hoop en raad aan zichzelf

Wat zou ze tegen haar jongere zelf zeggen, vlak voor ze aan De Trap begon? “Eigenlijk zou ik nog verder teruggaan. Ik had er eerder mee moeten beginnen. Heb vertrouwen. Misschien ga je onderuit, maar dat is prima. Ik doe nog steeds te veel zelf omdat ik anderen niet durf te vragen. Dus eigenlijk wil ik dat ook nu nog tegen mezelf zeggen: heb de moed en vraag anderen. Het lukt vaak wel. En als het een keer niet lukt, is dat ook oké.”

En is het ooit te laat? “Nee,” zegt ze vastberaden. “Het is een stijgende lijn, dus het is oké.”

Kikki de Laat is een theatermaker en schrijver die ons herinnert aan de kracht van kunst. Kunst die niet alleen esthetisch is, maar confronterend, helend en verbindend. “Ik hoop dat mensen zich minder alleen voelen en zich herkennen in wat ze op het podium zien. Dat ze durven praten over schaamte, pijn en verlies. En dat er verbinding ontstaat.”

Dat is precies wat Kikki doet: ze zet de duisternis in het licht.