Alles wat zij doet, op het toneel is, in een podcast of in een film, is doordrenkt van een diepe zoektocht naar menselijkheid. Niet de gepolijste, veilige variant die we graag tonen, maar de echte, rauwe, soms pijnlijke maar altijd wezenlijke kant van ons bestaan. Iris Heusschen wil als actrice mensen confronteren met hun eigen menselijkheid. Dat zijn soms ook dingen waarvoor we liever terugdeinzen. “In de rol van Jessie in ‘Night, Mother’ is dat denk ik zo, en dat maakt dat ik de uitdaging graag aanga om ook dit karakter een stem te geven die telt.”

De weg naar het toneel

Iris groeide op in een gezin waar theater een vaste plek had. “Mijn ouders hebben mij en mijn broers altijd meegenomen naar allerlei soorten voorstellingen: internationale gezelschappen, clowns, musicals. Mijn vader deed altijd de techniek bij grote schoolmusicals waar soms wel vier jaar aan gewerkt werd. En die muziek stond dan thuis aan. Ik werd meegenomen als toeschouwer, en dat is denk ik wel waar het begon.”

Haar moeder, die Iris op jonge leeftijd verloor, zag haar talent al vroeg. “Ze stond in de keuken en zei dan: ‘Iris, jij moet echt actrice worden.’”

Toch begon Iris niet direct aan een podiumopleiding. Eerst koos ze voor sociale studies, voorzichtig en zoekend. “Ik durfde gewoon niet zo die performer te zijn. Uiteindelijk heb ik de Theateracademie in Tilburg gedaan en daarna de Meisner-opleiding bij Paul Dekker in Den Bosch. Dat was een enorme speeltuin. Ik heb ontzettend veel geleerd door gewoon te doen: stages te lopen, fouten te maken en opnieuw te proberen. Ik ben iemand die door te ervaren leert.”

Jessie in Night, Mother

In Night, Mother speelt Iris de rol van Jessie: een dochter die haar moeder op een doodgewone zaterdagavond vertelt dat zij diezelfde nacht een einde aan haar leven zal maken. Wat volgt, is een pijnlijk en eerlijk gesprek waarin twee werelden botsen: een dochter die de leegte voelt en een moeder die zich vastklampt aan alles wat het leven nog kan bieden.

“Wat ik heel mooi aan Jessie vind, is dat zij vertegenwoordigt wat wij als mensen heel moeilijk vinden om te accepteren. Ze is transparant: ‘Ik weet echt niet wat ik hier doe, behalve er dan te zijn om jouw gezelschap te houden. En dat is gewoon niet meer genoeg.’ Dat raakt me, want ook ik heb momenten gekend dat ik even niet wist wat ik met het leven moest. We vinden het moeilijk om te horen, maar het is ook heel legitiem.”

Waar anderen vooral de zwaarte zien, vindt Iris juist verlichting in Jessie’s openheid. “Het spelen van Jessie voelt voor mij niet zwaar. Zij is zo duidelijk in waarom ze doet wat ze doet. Als zij door die deur loopt en een einde maakt aan haar leven, is dat voor haar een verademing. Om haar te spelen zoek ik in mezelf waar die gevoelens van leegte of eenzaamheid liggen. Daarin vind ik haar.”

De Erfenis; een zoektocht naar moederliefde

Naast het toneel vindt Iris een ander krachtig medium in audio. Samen met Audiocollectief Schik maakte ze de bekroonde podcast De Erfenis. Het begon bij een brief van haar moeder aan haar vader, een brief die Iris jarenlang als liefdesbrief had bewaard, maar die haar vader heel anders las. Dat moment werd het begin van een groot, persoonlijk onderzoek. “Ik liep vast, miste mijn moeder, en besloot haar te gaan zoeken. Eerst in de dingen dichtbij, zoals die brief. Maar toen werd er een geheim onthuld, een verhaal dat ik niet kende, en ineens stond alles op zijn kop.”

Voor Iris ging het niet om sensatie, maar om verbinding. “Het komt niet omdat ik zo graag over mezelf praat. Ik geloof heel erg dat we dingen moeten opengooien en delen. We individualiseren zo, maar we hebben juist zo nodig dat we elkaar horen. Dat geeft verlichting, erkenning. En soms ook troost.”

Menselijkheid in alles

Menselijkheid is misschien wel het sleutelwoord in alles wat Iris maakt. Maar wat betekent dat eigenlijk? “Menselijkheid is best wel een bakbeest van een begrip,” lacht ze. “Oostpool had ooit een seizoen dat heette: Hoe nu mens te zijn. En dat vind ik prachtig. Dat klinkt een beetje door in al mijn werk. Hoe nu mens te zijn, hoe dit te voelen, hoe hierop te reageren. Acteren en verhalen vertellen geven mij een vrije plek om dat uit te proberen. Menselijkheid kan duister zijn, maar ook sensueel, mooi, pijnlijk of licht. Het is nooit één ding.”

Wie Iris ontmoet, merkt dat ze geen actrice is die uit is op roem of grote woorden. Succes betekent voor haar iets heel anders. “Ik ben best wel niet gauw tevreden. Er is altijd nog een mits en een maar. Maar succes zit voor mij in kleine momenten. Dat iemand na mijn voorstelling zegt: ‘Je hebt me toch wel aan het denken gezet. Ik wil andere gesprekken met mijn moeder voeren.’ Of iemand die mijn podcast luistert en zegt: ‘Ik ben zo ontroerd door je verhaal, het raakt me diep.’ Dat iemand de moeite neemt dat met mij te delen, dat voelt als succes. Succes is ook dat ik niet uit angst handel. Dat ik durf te kiezen voor waar ik in geloof. Dat ik niet terugdeins, maar het aanga. Dat is succes.”

Een actrice die uitnodigt tot openheid

Iris nodigt ons uit om nieuwsgierig te zijn. Naar onszelf, naar elkaar, en naar de verhalen die vaak verborgen blijven. Ze belicht wat we liever wegstoppen, niet om ons bang te maken, maar om ons menselijker te maken. “Ik geloof er echt in dat mijn moeder ook gehoord wilde worden. Dat zij een vrouw was die ergens niet in is gezien. Met mijn werk hoop ik anderen een stem te geven, en onszelf eraan te herinneren dat we nooit alleen zijn in onze gevoelens. We hoeven niet te verpieteren op ons eigen kleine eilandje. We mogen delen.”