In 2004 is Mariken Bijnen afgestudeerd aan de Studio Herman Teirlinck in Antwerpen. Momenteel is ze voornamelijk als regisseur en theaterdocente aan het werk, waarbij ze haar eigen cursussen organiseert. Ze omschrijft haar kracht en haar groei op een mooie overtuigende wijze, waar potentieel talent veel van kan leren.

Theater van huis uit meegekregen

Mariken haar moeder was costumière in de theaterschool. Hierdoor werd ze van jongs af aan al geconfronteerd met theater, maar dat was voor haar natuurlijk nooit vervelend. “Ik mocht mee naar het werk van mijn moeder, dus mocht ik in het kostuumatelier allerlei kleding en schoenen passen,” herinnert Mariken zich. “Ik zat tijdens repetities te spelen met poppen. Voor mij was het vrij normaal om acteurs en spelers bezig te zien, met spelen en te repeteren. Vaak zag ik ook volwassen voorstellingen als kind, en heb ik op mijn zesde al een voorstelling gespeeld. Dan hadden ze bij een gezelschap een kind nodig, en dan wist mijn moeder mij aan te wijzen. Dat maakt dat theater echt op jonge leeftijd echt een onderdeel in mijn leven is geweest.”

Een enorme passie voor theater

Wat doet theater met Mariken? Waarom is het een enorme passie van haar? Het is een begrip dat op vele manieren is uit te leggen. “Voor mijn gevoel is het voor mij een absolute noodzaak om met theater bezig te zijn. Als ik aan het repeteren ben, dan leef ik echt op; dan gaat er iets aan bij mij. Dat voel ik op weinig andere momenten. Hoewel, natuurlijk als ik met mijn gezin ben, absoluut, maar theater voelt voor mij haast fysiek om ermee bezig te zijn. Eerlijk gezegd kan ik in het algemeen de realiteit in het leven best zwaar vinden. Bij theater neem je een element van de realiteit mee, die zet je op toneel en voegt daar heel veel esthetiek aan toe. Dat maakt dat je de duisterste kanten in het leven ook heel mooi kan maken, of heel mooi kan aankleden. Voor mij is dat zo louterend om mee bezig te zijn, iets wat voelt als heel zinvol. Dat kan hele magische momenten opleveren. Magie; dat is een begrip wat moeilijk te omschrijven is, iets wat je het beste kunt ‘voelen’. Voelen als in dat dit of dat klopt of goed samenvalt. Als je dat soort momenten niet zou hebben, dan zou ik mij afvragen waarom theater mijn passie is.”

Een onuitputtelijke fascinatie voor de kracht van de spelende mens

We gaan in op het begrip kracht, althans in Mariken haar optiek. Wat is kracht, en wat kan een kracht in haar beleving inhouden? Dat kan ze op een prachtige manier uitleggen. “Een spelend kind is natuurlijk het mooiste voorbeeld. Een kind moet spelen, want het is dé manier om ongedeerd door moeilijke situaties te kunnen komen. Spelletjes als bijvoorbeeld vadertje en moedertje zijn onschuldig, want het is maar een spel. Je ontdekt tegelijkertijd van alles; over jezelf en over anderen. In het spel an sich zit heel veel kracht, een andere vorm van kracht dan spierkracht. In emotie zit ook kracht. Het fijne aan theater is dat je zoiets op een mooie manier kan uitpluizen. Wat ik meestal doe is dat ik zoek naar wat de intentie van een personage is. De emoties zijn daar het resultaat van. Als je opzoek gaat naar wat je personage wil, dan begrijpen mensen als ze daar naar kijken, want dan ga je mee in de emotie die dat als resultaat heeft.”

Mariken en haar echtgenoot; beiden een inspiratie voor elkaar

Hoe mooi is het als je een inspiratiebron hebt die dichtbij in je leven is. Mariken en haar man Gijs Levelt versterken elkaar in meerdere opzichten, en inspireren elkaar dan ook. “In praktische zin inspireren we elkaar in de zin van dat hij muziek maakt voor mijn voorstellingen. Hij vindt het heel leuk om vanuit een theaterconcept muziek te maken, aangezien hij zelf uitvoerend muzikant is. Vaak heb ik ook dat ik mijn voorstellingen echt beter begrijp wanneer ik ook de muziek heb. Gijs is dan geïnspireerd door het concept van mijn voorstelling, waarin we dan zoeken naar het geluid en de sfeer. Hij maakt dan iets, waarna ik zijn productie in mijn voorstelling zet. Op dat moment valt de puzzel in elkaar, dat ik de voorstelling begrijp en hij de muziek die hij gebruikt.”

Een mooie tijd aan de Studio Herman Teirlinck te Antwerpen

In 1999 ging Mariken naar de toneelopleiding in Antwerpen. Een onvergetelijke periode maakte ze daar door. “Dat zoiets de kans geeft om 40 uur per week met theater bezig te zijn is geweldig. De kennismaking met de verschillende docenten, waarbij je de ene na de andere passie tegenkomt, was ook iets moois wat op dat moment op mij afkwam. Daarbij deel je dezelfde passie samen met je medestudenten. Natuurlijk leverde het spanning op wanneer je beoordeeld werd, maar wat deze opleiding mij het meest heeft opgeleverd is dat ik mijn doorzettingsvermogen heb leren kennen. Ook al vond ik het soms heel eng, ik wist dat ik het wilde en dat ik de kracht heb om dit te willen doen.”

Ook hier komt het begrip kracht weer terug. Tijdens haar opleiding vond ze een nieuwe benadering van acteren: de begeleiding van spelers; waarin de elementen van het lichaam, de ruimte, de stem en de innerlijke wereld samenkomen. “Je komt er alleen maar door veel te doen. Acteren gaat over de actie. Het is een kunstvorm die gaat over de handeling. Dat doe je niet alleen maar met je hoofd, maar met je hele lijf. Het hele lichaam vertelt het verhaal; van tekst tot mimiek.”

Don Juan; haar stageplek bij haar toneelopleiding

In het Amsterdamse Bostheater ging Mariken in de zomer van 2003 met haar stage aan de slag. Ze speelde in de voorstelling Don Juan. “Het hebben van een stageplek hield in dat je allerlei bijrollen zou krijgen. Ik kreeg bij Don Juan iets van vier of vijf bijrollen, en ik weet nog dat ik rond de 11 of 12 kostuumwisselingen had. We hadden geluk deze voorstellingen. Het werd in de zomer gehouden, en 2003 was een hele warme zomer waardoor we zelden voorstellingen hadden die uitvielen vanwege het slechte weer. Per avond hadden we iets van 2.000 bezoekers, en we speelden zonder versterkingen. Denk je eens in: vijf rollen, 11 kostuumwisselingen en geen versterkingen; dat is echt enorm hard werken, en de beste leerschool die je kunt hebben!”

Aan de slag bij diverse theatergroepen

Na haar opleiding is Mariken bij verschillende theatergroepen aan de slag gegaan. Haar kracht heeft ze op een mooie manier nog verder kunnen uitbreiden. “Bij Ceremonia werken wij met improvisatie, en dat heb ik bij mijn opleiding niet gehad. Elke dag was het twee tot drie uur lang improviseren, met kostuums en schmink. Op dat moment ontstond er een personage, en van daaruit werd het stuk geboren. Dat was echt een bijzondere ervaring, en daarna werd ik bij De Vrienden van de Dansmuziek in Amsterdam gevraagd. Dat was een groep van jonge afgestudeerde studenten, met Dominique Mertens als regisseur. Wat daar heel leuk aan was, was dat wij heel nauw samenwerkten. We werkten als collectief naar iets moois toe. Op dat moment heb ik ook mijn eerste monoloog geregisseerd.”

Ondertussen ook aan de slag als regisseur, met onvergetelijke tijden

Mariken heeft veel voorstellingen geregisseerd. Het is dan ook een moeilijke vraag waar ze hele mooie herinneringen aan heeft overgehouden, want het zijn nogal wat voorstellingen. “Met Theatergroep Zout speelden in we hetzelfde decor van Toneelgroep Amsterdam, wat tegenwoordig Internationaal Theater Amsterdam heet. Dat was mijn eerste grote zaalproductie als regisseur. Wij speelden toen in de Rabozaal voor 450 man, en de staande ovatie die wij toen kregen was voor mij een onvergetelijk moment! Zo’n gevoel van erkenning is zo magisch! Eind 2022 hadden we met Wapenbroeders tijdens het Leids Dialogen Festival drie prijzen gewonnen: de juryprijs, de publieksprijs en de prijs voor beste actrice voor de vertolking van de moeder door Liesbeth bij de Vaate. Het is keihard werken, met veel tegenslag en weerstand. Wat dat betreft is zo’n applaus echt een moment van voldoening!”

Advies voor theatermakers met mooie doelstellingen

Haar kracht, groei, en progressie is op een mooie manier te omschrijven en te verwoorden. Mariken heeft veel moois gerealiseerd gedurende haar theaterperiode, en kan daardoor een geweldige kracht en inspiratie zijn voor zoveel andere theatermakers. “Luister goed naar wat je onderbuik gevoel zegt. Probeer ondanks je dromen ook realistisch te blijven, want anders ga je over de kop. Je mag altijd trots zijn op wat je doet en wat je bereikt. Zolang je hard blijft werken, zal je steeds meer toewerken naar het realiseren van mooie gebeurtenissen en mooie prestaties!”